Paglisan (Buod)
Things Fall Apart
ni Chinua Achebe
Isinalin sa
Filipino ni Julieta U. Rivera
Si Okonkwo, isang matapang at
respetadong mandirigma, nagmula sa lahi ng mga Umuofia, isang hindi gaanong
kilala at hindi kalakihang tribo sa Nigeria.
Labingwalong
taong gulang noon si Okonkwo nang matalo niya sa isang labanan si Amalinze, ang
Pusa. Dahil dito kinilala ang katapangan ni Okonkwo mula Umuofia hanggang
Mbaino. Sa maraming pagkakataon, ipinamalas ni Okonkwo
ang kaniyang katapangan upang mapagtakpan ang laman ng kaniyang dibdib laban sa
kaniyang ama, si Unoka na sa kaniyang tingin ay mahina at talunan. Walang
nagawang mahusay ang kaniyang amang si Unoka dahil sa kaniyang katamaran. Sa
halip, puro kahihiyan ang iniwan nito sa kanilang pamilya sapagkat nag-iwan pa
ito ng maraming utang sa mga kanayon bukod pa sa pinabayaan niya ang kaniyang
pamilya. Ang naging buhay na ito ni
Unoka ay laban kay Okonkwo. Kaya pinatunayan niyang naiiba siya sa kaniyang
ama. Para patunayan ang kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinamahalaan niya ang
siyam na nayon. At siya ay nagtagumpay. Tatlo ang kaniyang naging asawa,
nakapundar ng mga ari-arian na nagpapatunay lamang ng kaniyang pagiging
masipag. Naging matapang na mandirigma at makapangyarihan siya sa buong nayon.
Dahil dito, siya ay kinilalang lider ng kanilang tribo.
Dahil sa
kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinili si Okonkwo ng mga kanayon upang
ipagtanggol si Ikemefuna, ang lalaking kinuha bilang tanda ng pakikipagkasundo sa kapayapaan sa pagitan ng
Umuofia at isang nayon pagkatapos mapatay ng tatay ni Ikemefuna ang isang
babaeng Umuofian. Tumira ang batang lalaki kina Okonkwo. Naging magiliw at
magkasundo naman ang dalawa. Itinuring ng bata si Okonkwo bilang pangalawang
magulang.
Isang araw,
lihim na ipinaalam ni Ogbuefi Ezeudu,
isa sa matatandang taga-Umuofia, ang planong pagpatay kay Ikemefuna. Binalaan
ni Ezeudo na huwag makialam sa planong ito si Okonkwo. “Hindi ka dapat
makialam sa isasagawang iyon ng kalalakihan ng Umuofia sapagkat isang ama na
ang turing ni Ikemefuna sa iyo,” wika ni Ogbuefi Ezeudu kay Okonkwo. Dahil
dito, gumawa ng paraan si Okonkwo.
PInaniwala niyang ihahatid na si Ikemefuna sa kaniyang tunay na ina.
Naglakbay ang bata kasama ang ilang kalalakihan ng Umuofia. Sa gitna ng
kanilang paglalakbay, sinugod ng mga kasamang lalaki si Ikemefuna upang patayin
ngunit nakatakas ang bata. Nagpasaklolo ito sa kaniyang ama-amahan. Noon ay
nasa harapan ng mga katribo si Okonkwo upang mapanatili ang ipinakitang
katapangan, tinaga niya ang bata sa harapan nila sa kabila ng paghingi ng awa
sa itinuring na ama. Nakalimutan ni Okonkwo ang naging usapan nila ni Ogbuefi
Ezeudu. Umuwi si Okonkwo na mag-isa. Wala na ang batang tumulong at gumabay sa
kaniya. Naging simula naman iyon ng malaking pagbabago kay Okonkwo. Hindi na
siya makakain, hindi na makatulog, hindi na rin makapag-isip nang maayos. Ramdam niya sa kaniyang sarili ang depresyong
siya rin naman ang may pagkakamali
kaya’t upang maibsan ang kapighatian at huwag matulad sa kaniyang ama na
isang sawi ay nagtungo siya sa kaniyang kaibigang si Obierika. Humingi siya ng
payo rito at nakaramdam naman siya ng
kaunting gaan ng loob. Nagkasakit naman noon si Ezinma, anak na babae ni
Okonkwo, ngunit gumaling din sa tulong ng mga halamang gamot na ipinanlunas ng
kaniyang ama.
Lumipas ang
panahon, nabalitaan ni Okonkwo na namatay si
Ogbuefi Ezeudu. Nakaramdam ng
konsensiya si Okonkwo sapagkat nang
huling makausap niya ito ay noong bigyan
siya nito ng babala tungkol sa pagkonsulta sa orakulo na papatayin si Ikemefuna.
Pinuno ng malalakas na tunog ng tambol na sinasabayan ng alingawngaw ng malakas na putok ng baril ang maririnig sa paligid habang nakaburol si Ogbuefi
Ezeudu. Kagimbal-gimbal na trahedya ang
bumulaga sa lahat ng mga naroroon nang pumutok ang baril ni Okonkwo at tamaan
ang labing-anim na taong gulang na anak ng yumao. Dahil dito, kailangang
pagbayaran ni Okonkwo ang nagawang kasalanan laban sa kaniyang kaangkan. Isang
malaking pagkakasala sa diyosa ng Lupa ang pumatay at makapatay ng kauri.
Hinakot lahat ni Okonkwo ang kaniyang mga ari-arian at mahahalagang kagamitan
at nagtungo sa Mbanta, lugar ng kapanganakan
ng kaniyang ina dala ang kaniyang buong pamilya. Sinunog ang mga
natirang hayop, kubo, at mga naiwang pag-aari ni Okonkwo tanda ng paglilinis sa
buong pamayanan sa kasalanan nito. Malugod naman silang tinanggap ng mga kaanak
higit lalo ang tiyuhin nitong si Uchendu. Tinulungan nila sina Okonkwo na
makapagpatayo ng kanilang munting pamayanan at pinahiram ng mga butil na
pagsisimulan ng kanilang munting kabukiran. Malagim at mahirap man ang sinapit
ni Okonkwo, pinilit niyang tanggapin ang lahat at muling magbalik sa kung saan
siya nagmula.
Dumaan
ang dalawang taon ng pagkakapatapon kina Okonkwo. Sa mga taong iyon matiyagang
kinukuha at inaani ni Obierika ang mga pananim ni Okonkwo sa dating lugar.
Ibinebenta niya ito at ibinibigay ang pinagbilihan kay Okonkwo. Buong sipag
niya itong ginagawa hanggang sa makabalik na si Okonkwo sa Umuofia. Isang
masamang balita naman noon ang ipinabatid ni Obierika nang minsang nagdala siya
ng pinagbilhan kay Okonkwo. Winasak daw
ng mga puti ang Abame, isa ding pamayanan ng mga Umuofia.
Hindi
naglaon, may mga dumating na misyonero sa Mbanta. Sa tulong ng isang interpreter na si G.
Kiaga, kinausap ni G. Brown, lider ng mga misyonero ang mga taga-Mbanta. Ayon
sa kanila, ang pagsamba sa mga diyos-diyosan ay isang malaking kasalanan at
hindi katanggap-tanggap sa simbahan.
Lalong hindi maunawaan ng mga taga-Mbanta kung
paanong ang Tatlong Persona ay naging iisang
Diyos katulad ng ipinaliliwanag ng mga misyonero tungkol sa dapat na pagsamba
sa iisa lamang na Panginoon. Layunin ng mga misyonero na dalhin ang
Kristiyanismo sa Mbanta at hindi ang tuligsain sila. Nagkasakit si G. Brown at
pinalitan ni Rev. James Smith, isang malupit at bugnuting misyonero. Nagkaroon
ng relihiyon ang mga taga-Mbanta. Habang isinasagawa ang taunang seremonya para
sa pagsamba sa Bathala ng Lupa hinablot ni Enoch ang takip sa mukha ng isang
Egwugwu, katumbas ng pagkitil sa espiritu ng mga ninuno. Kinabukasan, sinunog
ng Egwugwu ang tahanan ni Enoch at ang simbahang itinayo nina Rev. Smith.
Ikinapanlumo
ng Komisyoner ng distrito ang naganap na panununog sa kanilang simbahan. Dahil dito humiling siya ng
pakikipagpulong sa pinuno ng mga Umuofia. Sa pulong, pinosasan ang mga dumalong
pinuno ng mga Umuofia at ikinulong. Nakatikim ng pandudusta, masasakit na
salita at pang-aabuso ang mga pinuno ng Umuofia.
Pagkatapos
mapalaya ang mga bilanggo, agad silang nagpulong at napagkasunduang tumiwalag.
Inakala ni Okonkwo na nais ng mga kaangkan na maghimagsik kung kaya’t gamit ang
machete pinatay niya ang pinuno ng mga mensaherong lumapit sa mga kaangkan
niya. Hinayaan naman ng tao na makatakas ang iba pang mensahero at doon
napagtanto ni Okonkwo na hindi handa ang kaniyang mga kaangkan sa isang giyera.
Dumating sa
lugar ni Okonkwo ang Komisyoner ng Distrito upang imbitahan siya sa isang
pagdinig sa korte subalit natagpuan na
lamang niyang nakabitin si Okonkwo. Nagpatiwakal si Okonkwo. Ibinaba nina Obierika ang katawan ni Okonkwo.
Gumimbal sa buong nayon ang nangyaring ito
sapagkat kinikilala nila na ang pagpapatiwakal ay isang malaking
kasalanan at bukod dito si Okonkwo ay nakilala sa pagiging matapang at malakas.
“Ang taong iyan ay kilala at tanyag sa buong nayon, dahil sa kaniyang ginawang
pagpapatiwakal, matutulad lamang siya sa isang inilibing na aso.” Sabi ni
Obierika, ang kaniyang kaibigan.
- Mula sa Elements of Literature nina Holt et. al. 2008. Texas, USA
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento